Kripto para piyasası, içerisinde kaybolmanın kolay olabileceği heyecan verici bir dünyadır. Çoğu yatırımcı bu piyasada yenidir ve sağlıklı yatırım kararları verebilmek için kullanılan terimleri anlamak çok önemlidir. Çok daha detaylı ve komplike terimlere geçmeden önce herhangi bir finansal ürüne yatırım yapmaya karar veren yatırımcıların ilk olarak piyasa kavramını anlaması ve buna bağlı olarak sıklıkla karşısına çıkan ayı ve boğa piyasasının ne olduğunu özümsemesi yatırım kararı alırken oldukça önemlidir. Bu sebeple OKX Türkiye Araştırma Departmanı olarak bu yazıda sizlere ayı ve boğa piyasası kavramlarını aktaracağız. Keyifli okumalar…

Klasik finansal ürünlerde olduğu gibi Bitcoin ve kripto para piyasası da öngörülemezdir, bu da fiyatın ne olacağını asla bilemeyeceğiniz anlamına gelir. Diğer yandan, piyasada gerçeklere dayanan bazı eğilimlerin ortaya çıktığını inkar etmek mümkün değildir. Yani piyasada ortaya çıkan belirli başlı trendler vardır. Bu trendlerden önce ise kısaca piyasa kavramına değinelim...

Piyasa Nedir?

Piyasa, alıcı ve satıcıların menkul kıymet ve diğer finansal araçların alım-satımını yaptığı bir yerdir. Birçok piyasa türü vardır: hisse senetleri, tahviller, opsiyonlar, vadeli işlemler ve döviz. Borsalar ise resmileştirilmiş finansal piyasa örneğidir. Yüzlerce yıllardır hayatımızda olan klasik finansal piyasaların yanında son dönemlerde hayatımıza kripto para piyasası da dahil oldu.

Özellikle ülkemizde kripto paraların yaygınlaşması ile beraber "Ayı Piyasası" ve "Boğa Piyasası" kavramını daha sık duymaya başladık. Boğa ve ayı piyasaları günlük kripto yatırım döngüsünün bir parçasıdır. Piyasa, rasyonelleştirilmesi genellikle zor olan ancak yatırım sürecinin normal bir parçası olan iniş ve çıkışlar sergiler. Peki nedir bu ayı ve boğa piyasası? Gelin bu kavramları daha yakından inceleyelim.

Boğa Piyasası Nedir?

Boğa piyasası, bir menkul kıymet, emtia veya endeksin pozitif eğilimi olarak tanımlanır. Farklı piyasa türleri için normal fiyat dalgalanmaları öznel olabilir, ancak tüm boğa piyasaları fiyatlarda genel bir yukarı yönlü hareket ile karakterize edilir.

Diğer bir deyişle Boğa piyasası terimi, belirli bir varlık veya sektör için fiyatların yükseldiği bir dönemi tanımlamak için kullanılır. Boğa piyasası genellikle uzun süreli bir durgunluk ve düşük yatırımcı güveni döneminden sonra ortaya çıkar.

Boğa piyasasının ilk iki aşaması birikim (accumulation) ve iyimserlikle (optimisim) karakterize edilir. Birikim ve iyimserlik bir boğa piyasasının iki aşamasıdır. Birikim, yatırımcıların daha düşük fiyatlardan agresif bir şekilde alım yapmaya başladığı bir ayı piyasasının son aşamasıyken bu alımlar, yatırım yapılan varlık fiyatına destek oluşturmak için yükselen bir taban oluşturur. Bir sonraki aşama, birçok yatırımcının alım yapmaya karar verdiği ve böylece fiyatı tekrar yükselttiği iyimserlik dönemidir. Üçüncü aşama, yükselen varlığı satın almak için sınırlarını zorlamak zorunda kalan birçok yatırımcıyı çeken, hızla yükselen fiyatların olduğu bir dönem olan heyecan (excitement) dönemidir. Bu durum tipik olarak spekülasyona yol açar ("İlk yüzde 20'lik artışı kaçırdım ama yine de herkes gibi para kazanacağım!"). Kripto para piyasasında da sıklıkla duyduğumuz bir diğer deyişle “FOMO (Fear of Missing Out)” oluşur ve yatırımcı fırsatı kaçırmaktan korkması sebebiyle trene atlar. Bu da yukarı doğru eğilimi hızlandırır ve daha da spekülatif davranışı körükleyen fiyat artışlarına katkıda bulunan yatırımcılar arasında daha fazla coşku yaratır. Bu gerçekleşmeye başladığında, artık kimsenin değerlemeler veya temeller hakkında bir fikri olmadığı anlaşılır: herkes sadece momentum ve sürü zihniyetine dayalı yatırım yapmaktadır. Bu dönem ise Europhia olarak geçer. Bir noktada, yeterli sayıda insan fiyatların temellerle gerekçelendirilmediğini fark ettiğinde ise bir sarsıntı yaşanır.

Boğa piyasasından en karlı çıkmayı başaran yatırımcılar genellikle erken evre yani birikim (accumulation) döneminde yatırım yapan yatırımcılardır. En zararlı çıkma potansiyeli bulunan yatırımcı kitlesi ise Europhia döneminde yatırım yapanlardır. Çünkü fiyat zaten belirli bir doygunluğa ulaşmış ve sadece genellikle sadece spekülatif olarak yukarı yönlü hareket etmektedir. Fiyatlamalarda yaşanan yükselişin sadece büyüsüne kapılarak ve herhangi bir temele dayandırmadan trene geç atlayan yatırımcılar için doğru risk yönetimi yapılamadığı takdirde kötü günler oldukça yakın demektir.

Klasik finans içerisinde özellikle 2020 yılında başlayan pandemi ve parasal genişleme ile birlikte ABD’de Dow Jones, S&P500 gibi endeksler büyük bir boğa döngüsü yaşadı. Bununla birlikte sadece klasik finansal piyasalarda değil kripto para piyasasında da bir boğa piyasası izledik. 2020 yılının Mart ayında 3700 $ seviyelerini gören Bitcoin 2020 yılına 28 bin dolar seviyelerinde başlamış ve ilk olarak 2021 yılı Nisan ayında 68 bin doların üzerine çıkarak tüm zamanların en yüksek seviyesini görmüştü. 2021 yılı Nisan-Temmuz ayları arasında yaşanan düşüş sonrasında ise aynı yılın Kasım ayında 69 bin dolar seviyesi ile yeni bir rekora imza atmıştı.

Ayı Piyasası Nedir?

Ayı piyasası, fiyatların uzun süreli olarak düşmesiyle karakterize edilir. Tipik olarak talepte ve kârda bir düşüşle ilişkilendirilir ve arzda bir artışla sonuçlanır. Böyle bir ortam genellikle yatırımcılar arasında yaygın bir kötümserliğe yol açar. Tipik bir ayı piyasası birkaç aydan yıllara kadar sürebilir.

Başka bir deyişle, ayı piyasası, bir varlığın fiyatında belirli bir süre boyunca meydana gelen aşağı yönlü bir döngüdür. Bu döngü, insanlar ellerinde bulunan varlığın değerinin düşeceğine inanarak ellerindeki varlıkları sattıklarında ortaya çıkar.

Somut olarak örnekler vermek gerekirse 1973-1974 , 2000-2002, ve 2008-2009 dönemleri klasik finansal piyasalar için ayı piyasası olarak tanımlanmıştır. 1973 yılında yaşanan petrol krizi tüm piyasaları etkilemiş ve piyasalarda uzun süreli bir düşüş eğilimine sebep olmuştur. 2008 yılına baktığımızda ABD'de patlak veren mortgage krizi sonrasında finansal piyasalar hem ABD bazında hem küresel bazda büyük şoka uğramıştı. Klasik finansın biraz dışına çıkıp kripto para piyasasından örnek vermek gerekirse Bitcoin ilk gerçek ayı sezonunu 2011 yılında yaşadı. 32 dolar seviyelerinden yaklaşık 0,01 dolar seviyelerine kadar geriledi ve bu belki çoğu piyasada emsali görülmemiş bir düşüştü. Tabi 2011 yılında kripto para piyasasına katılım 2020-2022 dönemine kıyasla çok daha düşük olduğu için günümüzdeki kadar derin bir etki yaratmadı. Kripto paralarda ayı piyasası ise sadece 2011 yılı ile sınırlı değil. 2015 ve 2018 yılları da Bitcoin ve kripto para piyasası adına parlak dönemler değil. Son olarak ise 2022 yılı hepimizin yakından takip ettiği kripto para piyasasında ayı piyasası olarak düşünülebilir.

Kripto para piyasasındaki bu ayı sezonu oldukça olumsuz bir hava yaratıyor olsa da aslında ayı piyasaları içerisinde fırsatlarda barındırır. Düşük fiyatlardan yararlanmak isteyen ve uzun vadeli yatırım fırsatları arayan yatırımcılar için ayı piyasası alım yapmak için oldukça makul zamanlardır ancak bunu gerçekten yapmayı başarabilen yatırımcı sayısı oldukça kısıtlıdır. Bunun en temel nedeni ise piyasanın düşüş eğiliminde olmasıdır. Tabiri caizse kimse düşen bir bıçağı tutmak istemez.

*Peki ayı piyasası ne zaman sona erer? Bu noktada, ayı piyasalarının uzun sürebileceğini anlamak önemlidir. Ayı piyasasında paniğe ve ardından depresyona yol açan endişe, inkar ve korku aşamaları vardır. Bir ayı piyasasının ne zaman sona erdiğine dair kesin kurallar yoktur ve piyasa hareketlerinin arkasındaki fikir birliğine dayalı faktörler (piyasa psikolojisi) göz önüne alındığında, bir piyasanın bitip bitmediği konusunda hemfikir olmak zor olabilir. Aslında, birçok yatırımcı piyasaların ne zaman döneceğini tahmin etmeye çalışarak ve çok erken alım yaparak para kaybeder. Yatırıma başlamak için en iyi zaman, ayı piyasası koşullarında psikolojik olarak kendinizi rahat hissettiğiniz ve piyasa döngüsünün kaçınılmaz iniş ve çıkışları boyunca kararlı kalabildiğiniz zamandır.

Ayı piyasası içerisinde üç temel prensip ile yatırım yapılabilir. Bunlar: (1) Rekabet avantajı olan projelere yatırım yapmak, (2) portföyünüzü çeşitlendirmek, (3) uzun vadeli yatırım yapmak.

Kapanış

Özetlemek gerekirse; piyasa veya pazar, alıcı ve satıcıların bir araya geldiği ortamdır. Bu ortam somut olmak zorunda değildir. Boğa piyasası, fiyatların uzun süreli olarak yukarı yönlü hareket ettiği; birikim, iyimserlik, heyecan ve Europhia gibi aşamaları bulunan bir döngüdür. Ayı piyasası ise boğa piyasasının tam aksine fiyatların belirli bir süre ile sürekli olarak aşağı yönlü hareket ettiği dönemdir. Yatırımlarınızı şekillendirirken piyasanın hangi aşamada olduğunu anlamaya çalışmak ve içinde bulunduğunuz koşulları doğru değerlendirmek oldukça büyük bir önem arz eder.

Risk Beyanı

Yüksek fiyat dalgalanmaları nedeniyle, kripto paralarla işlem yapmanın çeşitli riskler barındırdığını unutmayın. OKX Türkiye tarafından paylaşılan duyuru ve bilgilerin hiçbiri yatırım tavsiyesi içermemektedir. Kullanıcıların, yatırımlarıyla ilgili finansal konularda karar vermeden önce kendi araştırmalarını yapmalarını tavsiye ederiz. Kullanıcıların kendi eylemleri neticesinde doğrudan veya dolaylı olarak yaşanabilecek herhangi bir kayıptan OKX sorumlu tutulamaz. 🚀 Kurulduğu günden bu yana hiçbir güvenlik açığı sorunu yaşamayan güvenilir kripto para borsası OKX’e hemen kaydolun! 📢 OKX Türkiye’nin güncel kampanyalarını ve etkinliklerini sosyal medyadan takip edin: Twitter: https://twitter.com/OkxTurkiye Youtube: https://www.youtube.com/channel/UCnZ1F3X8Jqstz87jSEJT56Q